ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Όπως επικαλούνται οι αρμόδιες αρχές της χώρας (ΥΠΕΝ, ΕΛΕΤΑΕΝ, ΚΑΠΕ κλπ), σε συμφωνία με την ΕΕ και άλλους
διεθνείς οργανισμούς, υπάρχει άμεση ανάγκη μείωσης των εκπομπών αερίων του
θερμοκηπίου για την προστασία του πλανήτη από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.
Σαν πρωταρχικός στόχος έχει τεθεί η μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στην
ηλεκτροπαραγωγή και η αντικατάστασή τους από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η εγκατάσταση αιολικών πάρκων (Α/Π) (μαζί με τα φωτοβολταΪκά (Φ/Β των οποίων η νέες εγκαταστάσεις βρίσκονται σε ύφεση τώρα) έχει γίνει μια πραγματική μάστιγα για τη χώρα μας, με καταστροφικές οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες, ενώ η αποδοτικότητά τους, τόσο ηλεκτροδοτικά όσο και στην μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), αμφισβητείται τεκμηριωμένα διεθνώς.
Το βασικό ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι αν η εγκατάσταση αιολικών πάρκων (Α/Π) και/ή φωτοβολταϊκών (Φ/Β) στην Ελλάδα έχουν συμβάλλει στην εξοικονόμηση ορυκτών καυσίμων και επομένως και στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και πιο ειδικά τις εκπομπές CO2. Στην περίπτωση που έχουν συμβάλλει, σε τι βαθμό έχει γίνει αυτό και με ποιό κόστος για τους καταναλωτές.
Ένα κατάλληλο σύστημα με βάση το οποίο μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημά μας, είναι ένα αυτόνομο σύστημα ηλεκτροδότησης, μη διασυνδεδεμένο με άλλα ευρύτερα συστήματα είτε της Ελλάδας ή/και άλλων χωρών. Σε ένα αυτόνομο, κλειστό ηλεκτροδοτικό σύστημα τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα, μιας και δεν υπάρχει η δυνατότητα συγκάλυψης κάποιου προβλήματος με διάχυσή του μέσω του δικτύου σε γειτονικές περιοχές και χώρες.
Επιλέξαμε για την μελέτη μας, σαν παράδειγμα, την Ρόδο, ένα από τα
δύο μεγαλύτερα νησιά (την Ρόδο και την Κρήτη) που μέχρι σήμερα ηλεκτροδοτούνται
αυτόνομα και ανεξάρτητα το καθένα. Ένας επιπλέον λόγος που επιλέξαμε την Ρόδο
είναι ότι υπάρχουν δημοσιευμένα αναλυτικά δεδομένα από το 2011, όταν ακόμα η
εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ στο νησί ήταν σχετικά χαμηλή, σε αντίθεση με την Κρήτη
που είχε ήδη μεγάλη εγκατεστημένη ισχύ αιολικών πάρκων.
Για μία διεξοδική εξέταση των επίσημων δεδομένων, συλλέξαμε διάφορα στοιχεία τα οποία προέρχονται από τα Μηνιαία Δελτία ΑΠΕ και Θερμικής Παραγωγής στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (ΜΔΝ) του ΔΕΔΔΗΕ [1], επίσημες πληροφορίες που ζητήσαμε και μας δόθηκαν με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο από την Διεύθυνση Διαχείρισης Νησιών του ΔΕΔΔΗΕ, καθώς και στοιχεία του [2]. Τα συγκεντρωτικά δεδομένα βρίσκονται σε υπολογιστικά φύλλα EXCEL [3]. Αυτά τα δεδομένα έχουν χρησιμοποιηθεί στα γραφήματα που παρουσιάζουμε και αναλύουμε συνοπτικά στην συνέχεια.
1. Η ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΡΟΔΟ
1.1
Γενικά στοιχεία
Για την ηλεκτροδότηση της Ρόδου
λειτουργεί στο νησί ένας ατμοηλεκτρικός σταθμός (ΑΗΣ Σορωνής), αιολικά πάρκα
(Α/Π) και φωτοβολταϊκά (Φ/Β). Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται συνοπτικά η ετήσια εξέλιξη
της εγκατεστημένης ισχύος. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς από τον Ιανουάριο του
2011 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2017 αυξήθηκε κατά 14,7% και από το 2012 κατά 9,3%.
Η εγκατεστημένη ισχύς Α/Π αυξήθηκε κατά 84,25%
σε αυτό το χρονικό διάστημα (Πίνακας 1), αυτή
των Φ/Β έχει υπερ-τετραπλασιαστεί (356% αύξηση), ενώ των θερμοηλεκτρικών μονάδων,
που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα, μαζούτ και ντίζελ, έχει αυξηθεί κατά 4,34%. Η
συνολική εγκατεστημένη ισχύς Α/Π και Φ/Β από τον Φεβρουάριο του 2014 ανέρχεται
σε 67,32 MW (από
30,33ΜW τον Ιανουάριο
του 2011), δηλαδή αυξημένη κατά 122%. Η εγκατεστημένη ισχύς Α/Π και Φ/Β το 2017
αποτελούσε το 22,26% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος, ενώ τον Ιανουάριο του
2011 οι ΑΠΕ αντιπροσώπευαν το 12% της συνολικής ισχύος και το 2012 το 14,6%.
Πίνακας
1 (μεγαλώνει με κλικ)
Να επισημάνουμε εδώ ότι στην Ρόδο, κατά
το ίδιο χρονικό διάστημα, συνεχίζουν να ενοικιάζονται από την ΔΕΗ κάθε χρόνο, για τους τουριστικούς μήνες
Ιούλιο-Αύγουστο, επιπλέον δύο ηλεκτροπαραγωγά
ζεύγη (Η/Ζ) ισχύος 20MW, παρά την υπερκάλυψή της ισχύος τους σε MW από ΑΠΕ ήδη από το 2014 (επιπλέον 36,38MW ισχύς ΑΠΕ σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2011)! Για το δε 2017 τα
Η/Ζ λειτούργησαν για 4 μήνες (Ιούνιο-Σεπτέμβριο). Ενημερωτικά παρουσιάζονται οι
σχετικές συμβάσεις για το 2015 και 2016 με την εταιρεία DAMCO ENERGY AE (όμιλος
Κοπελούζου) από τον ιστότοπο της ΔΕΗ [4]
6300009995
|
Δ/ΝΣΗ ΥΛΙΚΟΥ & ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ
|
960.200,00
€
|
30/5/2016
|
DAMCO ENERGY Α.Ε.
|
"ΜΊΣΘΩΣΗ ΦΟΡΗΤΏΝ ΗΖ ΚΑΘΑΡΉΣ
ΙΣΧΎΟΣ 20 MW ΕΓΚΑΤΑΣΤΗΜΈΝΩΝ ΣΤΗ ΡΌΔΟ, ΔΙΆΡΚΕΙΑΣ 2 ΜΗΝΏΝ"
|
6300006527
|
Δ/ΝΣΗ ΥΛΙΚΟΥ & ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ
|
902.000,00
€
|
11/6/2015
|
DAMCO ENERGY Α.Ε.
|
ΜΙΣΘΩΣΗ ΦΟΡΗΤΩΝ Η/Ζ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΥΨΗ
ΦΟΡΤΙΩΝ ΘΕΡΙΝΗΣ ΑΙΧΜΗΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ
|
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, η συνολική ετήσια ηλεκτροπαραγωγή
έχει σημαντικές διακυμάνσεις, ακόμα και από το 2014 μέχρι το 2017 (με σχεδόν ίδια
συνολική εγκατεστημένη ισχύ). Η συνολική ετήσια ηλεκτροπαραγωγή του 2017 ήταν
αυξημένη κατά 7% σε σχέση με το 2011 και κατά 5,8% σε σχέση με το 2012, ενώ σε
σχέση με το 2014 ήταν μειωμένη κατά 9,4%. Η ετήσια ηλεκτροπαραγωγή από Α/Π ήταν
αυξημένη κατά 74% και από τα Φ/Β κατά 190% το 2017 σε σχέση με το 2011. Συνολικά η ετήσια ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ
(Α/Π και Φ/Β) στην Ρόδο ήταν σχεδόν διπλάσια (αύξηση 99,34%) το 2017 σε σχέση
με το 2011, ενώ των θερμικών μονάδων είχε μείωση κατά 0,21% (από 720,2 GWh το 2011 έπεσε στις 718,7 GWh το 2017) και κατά μόλις 0,02% σε
σχέση με το 2012!!!
Πίνακας 2 (μεγαλώνει με κλικ)
Το πρώτο λοιπόν συμπέρασμα
που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ότι η διείσδυση αιολικών και φωτοβολταϊκών από
12% σε 22,26% (πάνω από τον στόχο 20% για το 2020) στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής
της Ρόδου δεν κατάφερε ουσιαστικά να υποκαταστήσει έστω και μέρος της ηλεκτροπαραγωγής από θερμικές μονάδες.
1.2 Εκπομπές CO2
Ας δούμε τώρα τι έκανε αυτή η αυξημένη διείσδυση λεγόμενων ΑΠΕ
στην κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και, κατά συνέπεια, στις εκπομπές διοξειδίου
του άνθρακα, που είναι και το ζητούμενο για την εγκατάστασή τους.
Πίνακας 3 (μεγαλώνει με κλικ)
Όπως βλέπουμε στον Πίνακα 3, η κατανάλωση καυσίμων παρουσιάζει μια
διακύμανση ανάλογη της ηλεκτροπαραγωγής (Πίνακας 2), ιδιαίτερα για τα έτη 2014-2017, οπότε και η
εγκατεστημένη ισχύς ήταν ακριβώς η ίδια, όπως δείξαμε στον Πίνακα 1. Το 2017 η
κατανάλωση μαζούτ ήταν μειωμένη κατά 4,4% σε σχέση με το 2011, παρά τον
διπλασιασμό της εγκατεστημένης ισχύος των ΑΠΕ. Αντίθετα, ο διπλασιασμός της ισχύος των ΑΠΕ οδήγησε σε αύξηση κατά 12,7% στην
κατανάλωση ντίζελ το 2017 σε σχέση με το 2011.
Με
βάση το ΦΕΚ 1526Β/27-7-1999 που αφορά τις εκπομπές αερίων ρύπων κατά καύσιμο,
παράγονται 3175gr CO2 ανά kgr μαζούτ και 2663gr CO2 ανά lt ντίζελ. Με βάση
λοιπόν τις καταναλώσεις καυσίμων ανά έτος, υπολογίστηκαν οι εκπομπές CO2 για
την κατανάλωση μαζούτ και ντίζελ κάθε
χρόνο (Πίνακας 3).
Όπως προκύπτει λοιπόν από τα επίσημα δεδομένα του ΔΕΔΔΗΕ Νήσων για την Ρόδο (απεσταλμένα με προσωπικό ηλεκτρονικό μήνυμα), παρατηρούμε μια πολύ μικρή μείωση των εκπομπών CO2 από μαζούτ το 2017 σε σχέση με το 2011 (μείωση 4,4%), ενώ αντίθετα παρατηρούμε μια αύξηση κατά 12,7% από την κατανάλωση ντίζελ. Στο συνολικό ετήσιο ισοζύγιο παραγωγής CO2 από τις θερμικές μονάδες παρατηρείται μία ελάχιστη μείωση (1,2%) το 2017 σε σχέση με το 2011 (χρειάζεται παράθεση του υπολογισμού διότι από τα γραφήματα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό).
Αυτή η μείωση κατά 1,2%
των εκπομπών ρύπων, η οποία αντιστοιχεί σε 0,21% μείωση στην ηλεκτροπαραγωγή
από θερμικές μονάδες, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον
υπερδιπλασιασμό σε εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ.
1.3 Συσχέτιση αιολικής παραγωγής και
κατανάλωσης ντίζελ
Προκειμένου να διερευνήσουμε πού οφείλεται η αλλαγή στην
κατανάλωση καυσίμων, εξετάσαμε διεξοδικότερα τα μηνιαία στοιχεία
ηλεκτροπαραγωγής, κατανάλωσης καυσίμων και εκπομπών CO2 για τα έτη 2011 και 2017. Όπως
φαίνεται στην Εικόνα 1(μεγαλώνει με κλικ), στο γράφημα 1Αi, η συνολική ηλεκτροπαραγωγή ήταν αυξημένη το 2017 σε κάποιους
μήνες (κυρίως Ιούλιο και Αύγουστο), ενώ η συνολική κατανάλωση καυσίμων ήταν
παρόμοια (γράφημα 1Αii).
Παρόμοια ήταν και η ηλεκτροπαραγωγή από θερμικές μονάδες (γράφημα 1Βi), ενώ αυτή των ΑΠΕ (αιολικά και
φωτοβολταϊκά) ήταν ιδιαίτερα αυξημένη (γράφημα Γi), κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η
κατανάλωση όμως καυσίμων δεν φαίνεται να ακολούθησε την ίδια μορφή διακύμανσης.
Η μεγαλύτερη μείωση μαζούτ παρατηρήθηκε στο πρώτο κυρίως τετράμηνο, η οποία
συνοδεύτηκε από δυσανάλογα μεγαλύτερη αύξηση στην κατανάλωση ντίζελ (γραφήματα 1Βii, 1Γii και Εικόνα 2).
Η διαφορά στην
κατανάλωση ντίζελ για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο δικαιολογείται από την
σημαντικά αυξημένη ζήτηση τους μήνες αυτούς και από το γεγονός ότι στο σύστημα
εντάσσονται, όπως αναφέραμε στην αρχή, τα δύο ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη των 20MW που χρησιμοποιούν κατά
αποκλειστικότητα ντίζελ για την λειτουργία τους. Αντίθετα τους μήνες Σεπτέμβριο
με Νοέμβριο (και Δεκέμβριο σε μικρότερο βαθμό) παρατηρείται μείωση στην
κατανάλωση ντίζελ το 2017 σε σχέση με το 2011.
Επειδή για οποιοδήποτε λόγο θα μπορούσε να αποδοθεί η παραπάνω διακύμανση στην διαφορά της εγκατεστημένης ισχύος των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής το 2017 σε σχέση με το 2011, διερευνήσαμε τα έτη 2014-2017, οπότε και η εγκατεστημένη ισχύς ήταν η ίδια για κάθε είδος μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, όπως προαναφέραμε.
Δεν έχουμε διαθέσιμα δεδομένα για την ηλεκτροπαραγωγή και την κατανάλωση καυσίμων πριν την εγκατάσταση ΑΠΕ (baseline). Για να είναι λοιπόν δυνατή η άμεση σύγκριση μεταξύ των ετών, ομαλοποιήσαμε (normalized) τις τιμές σαν % ποσοστά των μέσων όρων κάθε μήνα χωριστά για την επταετία 2011-2017. Δηλαδή υπολογίσαμε τον μέσο όρο για κάθε παράμετρο που εξετάζουμε ξεχωριστά για τον Ιανουάριο των 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 και 2017, το ίδιο για τον μήνα Φεβρουάριο, Μάρτιο και ούτω καθεξής. Οι μέσοι όροι του κάθε μήνα της επταετίας, για κάθε παράμετρο, απεικονίζονται στα γραφήματα Α-ΣΤ της Εικόνας 3 (μεγαλώνει με κλικ) ως 100% (στικτή γραμμή). Να επισημάνουμε λοιπόν εδώ ότι οι συγκρίσεις μεταξύ των ετών, όπως παρουσιάζονται στα γραφήματα, αφορούν σχετικά μεγέθη και αντιπροσωπεύουν την εκατοστιαία (%) σχέση με βάση έναν μέσο όρο. Για παράδειγμα, ένα ποσοστό 50% στην κατανάλωση καυσίμου κάποιου μήνα, δεν σημαίνει πραγματική (απόλυτη) μείωση στο μισό, αλλά μειωμένη χρήση σε σχέση με το πόσο καύσιμο χρησιμοποιήθηκε κατά μέσο όρο στην επταετία 2011-2017 τον αντίστοιχο μήνα, πάντοτε παρουσία ΑΠΕ.
Όπως ξεκάθαρα φαίνεται στα γραφήματα αυτά, η μεγαλύτερη διακύμανση ανά μήνα και ανά έτος παρουσιάζεται στην
ηλεκτροπαραγωγή από αιολικά (Εικόνα 3) και στην κατανάλωση ντίζελ, συνεπώς δε
και των εκπομπών ρύπων (γράφημα 3ΣΤ), γεγονός που υποδηλώνει ότι οι
διακυμάνσεις στην ηλεκτροπαραγωγή από αιολικά και στην κατανάλωση ντίζελ
σχετίζονται με κάποιον τρόπο. Εξετάζοντας χωριστά την κάθε χρονιά (Εικόνα 4 (μεγαλώνει με κλικ)),
παρατηρούμε ότι η μηνιαία διακύμανση των δύο παραμέτρων μοιάζει τυχαία: άλλες
φορές η αυξημένη ηλεκτροπαραγωγή από Α/Π συνοδεύεται από αύξηση στην κατανάλωση
ντίζελ, ενώ άλλες φορές συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο! Σε ορισμένες δε
περιπτώσεις οι διακυμάνσεις ηλεκτροπαραγωγής και κατανάλωσης, αλλά φυσικά και
των αντίστοιχων εκπομπών ρύπων, συμβαδίζουν απόλυτα.
Και εδώ έγκειται όλο το
πρόβλημα με την ηλεκτροπαραγωγή από αιολικά: στην στοχαστική λειτουργία των
αεριοστροβίλων (που χρησιμοποιούν ντίζελ για την λειτουργία τους), ανάλογα με
τις στοχαστικές διακυμάνσεις στην ένταση των ανέμων (οι σημαντικά μικρότερες
και πιο προβλέψιμες διακυμάνσεις στην ηλεκτροπαραγωγή από Φ/Β, φαίνεται ότι
εξισορροπούνται από τους ΑΤΜ και τις ΜΕΚ). Αυτό καταδεικνύεται από τα δεδομένα
που παρουσιάζονται στα επόμενα γραφήματα (Εικόνα 5 (μεγαλώνει με κλικ)), συγκρίνοντας την ένταση
των ανέμων του Ιανουαρίου του 2017, οπότε και παρουσιάζεται η μεγαλύτερη αύξηση
στην κατανάλωση ντίζελ σε σχέση με την αιολική ηλεκτροπαραγωγή, με τον
Ιανουάριο του 2014. Δεν λαμβάνουμε υπόψη τον Φεβρουάριο του 2015, όπου είναι
πιθανό να υπήρξε κάποιο πρόβλημα με τις μονάδες που καίνε μαζούτ όπως φαίνεται
στο γράφημα 5Ε και γι’ αυτό να είναι τόσο αυξημένη η κατανάλωση ντίζελ.
Όπως φαίνεται στο γράφημα Α της Εικόνας 5, η μέγιστη ημερήσια ένταση των ανέμων τον Ιανουάριο του 2014 ήταν κατά πολύ χαμηλότερη από αυτήν του 2017, αλλά και η διακύμανση μέσα στον μήνα του 2014 ήταν μικρότερη από αυτήν του 2017. Αν δε εξετάσουμε το διήμερο με την υψηλότερη ένταση ανέμων για το 2014 (28-29/1) και για το 2017 (24-25/1), βλέπουμε ότι η ταχύτητα των ανέμων ανά μισάωρο ήταν για το μεγαλύτερο διάστημα του διημέρου σημαντικά αυξημένη για το 2017 σε σχέση με το 2014 (Εικόνα 5Β). Το σημαντικότερο όμως είναι ότι οι ριπές των ανέμων το πρώτο 24ωρο ήταν εξαιρετικά ψηλές για το 2017, φθάνοντας κοντά στο ανώτερο επιτρεπόμενο όριο λειτουργίας των ανεμογεννητριών.
Εικόνα 5: Μετρήσεις μέγιστης και
ελάχιστης ημερήσιας ταχύτητας ανέμων Ιανουαρίου του 2014 και του 2017 (Α). Οι
μέρες που είναι κυκλωμένες στο (Α) αναλύονται στο γράφημα (Β), ως προς την μέση
ταχύτητα και τις ριπές ανά μισάωρο. Τα δεδομένα προέρχονται από τους αντίστοιχους
συνδέσμους: https://www.wunderground.com/history/monthly/gr/rhodes/LGRP/date/2017-1 και https://www.wunderground.com/history/daily/gr/rhodes/LGRP/date/2017-1-6
* Θεωρούμε ότι στο σημείο αυτό υπάρχει τυπογραφικό λάθος στον αντίστοιχο σύνδεσμο. |
Αυτό είχε
σαν αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη διακύμανση της λειτουργίας των
αεριοστροβίλων, με συνεπακόλουθο την σημαντική κατανάλωση καυσίμου.
Όπως λοιπόν προκύπτει από τα παραπάνω, η ηλεκτροπαραγωγή από τις θερμικές μονάδες έχει μια διακύμανση αφενός ανάλογη με τη ζήτηση (όπως όλες οι συμβατικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής), αλλά και μια αναγκαστική διακύμανση ώστε να παρακολουθεί την στοχαστική διακύμανση έγχυσης κυρίως των αιολικών. Το ότι η διακύμανση αυτή των αιολικών είναι πολύ μεγάλη ακόμα και μέσα στο ίδιο εικοσιτετράωρο ή την ώρα, όπως δείχνουμε, είναι ήδη γνωστό και αναφέρεται συχνά σε διάφορες μελέτες. Ενδεικτικά στα διαγράμματα της Εικόνας 6 (μεγαλώνει με κλικ) γίνεται οπτικοποίηση του στοχαστικού και μη κατανεμόμενου (δηλαδή μη διαθέσιμου την ώρα που θέλουμε το ρεύμα) χαρακτήρα των αιολικών για το 2013 στην Κρήτη, ενώ ακολουθεί και ο συμπερασματικός σχολιασμός του μελετητή [5]:
Εικόνα 6: Εικόνες από την εργασία του Γ. Μπαλάσκα, όπως ακριβώς αυτές εμφανίζονται στο πρωτότυπο http://ikee.lib.auth.gr/record/291887/files/balaskas_georgios assessment_of_impacts_of_ev_charging_patterns_on_the_insular_power_system_of_crete.pdf |
<<Αν και τα μέγιστα και ελάχιστα σημεία της καμπύλης ζήτησης
μετατοπίζονται προς τα κάτω στο καθαρό φορτίο (εννοεί την θερμική
παραγωγή),
εισάγονται μεγαλύτερες και εντονότερες διακυμάνσεις στο φορτίο, που οφείλονται
στην στοχαστικότητα της παραγωγής των ΑΠΕ.>>
Να επισημανθεί εδώ ότι για την αποφυγή νέου blackout στην Ρόδο, παρόμοιου με αυτό του 2016 , έχει δρομολογηθεί η λειτουργία νέου ΘΗΣ (ΘερμοΗλεκτρικού Σταθμού) [6]. Σύμφωνα με το επίσημο Δελτίο Τύπου της ΔΕΗ [7], σε σχέση πάντα με την κατασκευή του νέου ΘΗΣ Ρόδου, μαθαίνουμε τα εξής:
<< Για τα θέματα αυτά η Διοίκηση
της ΔΕΗ και οι υπηρεσιακοί παράγοντες της Επιχείρησης τοποθετήθηκαν ως εξής :
- Η ανέγερση του νέου Σταθμού εξελίσσεται κανονικά. Η έναρξη της δοκιμαστικής λειτουργίας του αναμένεται στο τέλος του τρέχοντος έτους.
- Οι διακοπές οφείλονται κατά βάση στα χαμηλά φορτία σε συνδυασμό με τα προβλήματα ευστάθειας του Δικτύου που προκαλεί η λειτουργία Ανεμογεννητριών (Α/Γ). Ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες μας, ο ΔΕΔΔΗΕ, αρμόδιος για τη λειτουργία του Δικτύου της Ρόδου εκπονεί σχετικές μελέτες με προοπτική την εγκατάσταση ειδικών διατάξεων, που θα αντισταθμίζουν τις επιπτώσεις από τις Α/Γ. >>
Το ξεκάθαρο συμπέρασμα που προκύπτει με βάση όλα τα
παραπάνω επίσημα δεδομένα, σε ένα μεγάλο
νησί ηλεκτροδοτούμενο αυτόνομα, μη
διασυνδεδεμένο μέχρι σήμερα με το ηπειρωτικό δίκτυο, είναι ότι καταρρίπτεται
ο ισχυρισμός τον οποίο επικαλούνται οι αρμόδιες αρχές, πως τα αιολικά και τα
φωτοβολταϊκά μπορούν να υποκαταστήσουν την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα
και να μειώσουν ουσιαστικά εκπομπές ρύπων.
2.
ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ «ΑΠΕ» ΣΤΗΝ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΘΕΡΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ
Χρησιμοποιούμε και πάλι σαν
παράδειγμα το σύστημα ηλεκτροπαραγωγής της Ρόδου, για το οποίο διαθέτουμε
αρκετά στοιχεία. Σε μία πρόσφατη μελέτη (Απρίλιος 2018) [8] γίνεται λεπτομερής περιγραφή του συστήματος
ηλεκτροπαραγωγής του νησιού. Ο υφιστάμενος ΑΗΣ Ρόδου (ΑΗΣ Σορωνής) εξυπηρετεί
μέχρι σήμερα την ηλεκτροδότηση του νησιού. Όπως διαβάζουμε, ο σταθμός
περιλαμβάνει 2 ατμοηλεκτρικές μονάδες (ΑΤΜ), 5 μηχανές εσωτερικής καύσης (ΜΕΚ) ντίζελ,
4 αεριοστροβίλους και 20 ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη (Η/Ζ). Σύμφωνα με την παραπάνω
μελέτη, οι ΑΤΜ έχουν βαθμό απόδοσης πάνω από 43%, ενώ από τους 4 αεριοστροβίλους,
οι δύο, τελευταίας τεχνολογίας, έχουν βαθμό απόδοσης πάνω από 37%. Οι ΜΕΚ έχουν
έναν βαθμό απόδοσης τουλάχιστον 46%, όπως φαίνεται από επίσημα στοιχεία
για την Κρήτη το 2010 [9]
Ζητήσαμε από την Διεύθυνση Διαχείρισης
Νησιών του ΔΕΔΔΗΕ τους βαθμούς απόδοσης της καύσης μαζούτ
στη Ρόδο για την περίοδο που εξετάζουμε (2011-2017). Μας δόθηκαν με ηλεκτρονικό
μήνυμα τα απολογιστικά στοιχεία της ΔΕΗ για τα έτη 2013-2016, όπως
παρουσιάζονται στον πίνακα 4.
Πίνακας 4 (μεγαλώνει με κλικ)
Με κόκκινους χαρακτήρες,
δικοί μας υπολογισμοί με βάση την συνολική ηλεκτροπαραγωγή και κατανάλωση
μαζούτ για το σύνολο των θερμικών μονάδων της Ρόδου που χρησιμοποιούν το μαζούτ
ως καύσιμο. Για τον υπολογισμό του μέσου βαθμού απόδοσης ΑΤΜ και ΜΕΚ χρησιμοποιήθηκε
θερμική δύναμη μαζούτ 11.33kWh/kgr, δηλαδή αυτή με την
οποία υπολογίζει η ΔΕΗ τους βαθμούς απόδοσης στον παραπάνω πίνακα.
Όπως παρατηρούμε στον
πίνακα 4, τόσο οι ντιζελογεννήτριες (ΜΕΚ), αλλά παραπάνω οι ατμοστρόβιλοι,
λειτούργησαν για την περίοδο 2013-2016 με χαμηλότερο βαθμό απόδοσης σε σχέση με
τον αναμενόμενο. Ειδικά οι ατμοστρόβιλοι του ΑΗΣ Ρόδου παρουσιάζουν εξαιρετικά
χαμηλότερο βαθμό απόδοσης σε σχέση με τον μέσο βαθμό απόδοσης 43% που αναφέρεται
στην μελέτη του 2018, όπως προαναφέραμε.
Αυτές οι μειωμένες επιμέρους αποδόσεις, βεβαίως, συνεπάγονται και συνολικά μειωμένους βαθμούς απόδοσης καύσης μαζούτ του συνολικού συστήματος ηλεκτροπαραγωγής Ρόδου.
Έχοντας από τον ΔΕΔΔΗΕ Νήσων δεδομένα για την ηλεκτροπαραγωγή από μαζούτ για τα έτη 2013-2017, μπορούμε να υπολογίσουμε την ηλεκτροπαραγωγή από ντίζελ (δηλαδή από αεριοστροβίλους), σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα της συνολικής θερμικής παραγωγής και των ετήσιων καταναλώσεων ντίζελ (όπως έχουν παρουσιαστεί στις Πίνακες 1-3). Λαμβάνοντας υπόψη μας την θερμική δύναμη του ντίζελ (10kW/lt), υπολογίζουμε τον βαθμό απόδοσης των αεριοστροβίλων (ντίζελ), όπως φαίνεται στον πίνακα 5:
Πίνακας 5 (μεγαλώνει με κλικ)
Με βάση λοιπόν τα επίσημα
δεδομένα ο βαθμός απόδοσης των αεριοστροβίλων είναι εξαιρετικά μειωμένος (43%-57%
μείωση) σε σχέση με τον αναφερόμενο 37% στην μελέτη του 2018. Επομένως για την
ίδια ηλεκτροπαραγωγή παρατηρείται πολύ αυξημένη κατανάλωση ντίζελ.
Τα παραπάνω δεδομένα σαφώς
υποδηλώνουν ότι η μείωση στους βαθμούς απόδοσης των μονάδων του ΑΗΣ Ρόδου οφείλονται
στην επιβάρυνση των θερμικών μονάδων από την στοχαστική λειτουργία κυρίως των
αιολικών, αλλά πιθανά και των φωτοβολταϊκών.
Κάνοντας
λοιπόν την εύλογη και απολύτως ρεαλιστική παραδοχή ότι τόσο οι ατμοστρόβιλοι
όσο και οι ντιζελομηχανές μπορούν να λειτουργούν με βαθμό απόδοσης τουλάχιστον 43%
και 46%, αντίστοιχα, και υπολογίζοντας τις MWh που θα έπρεπε να παράγουν με
βάση την αντίστοιχη κατανάλωση καυσίμου μαζούτ, υπολογίσαμε ότι ο μέσος βαθμός απόδοσης
καύσης μαζούτ στον ΑΗΣ Ρόδου θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 44,8%.
Επομένως, με βάση την παραπάνω απολύτως ρεαλιστική συλλογιστική, βλέπουμε ότι το σύστημα ΑΤΜ και ΜΕΚ με καύσιμο μαζούτ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΠΕ, μπορούσε να έχει βαθμό απόδοσης τουλάχιστον 44,5%, ενώ ο βαθμός απόδοσης των αεριοστροβίλων αντίστοιχα θα μπορούσε να είναι 37%.
Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη αυτούς τους ρεαλιστικούς βαθμούς απόδοσης, εξετάσαμε το πόσο επιβαρύνουν τα αιολικά και φωτοβολταϊκά την λειτουργία των θερμικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής της Ρόδου και, κατά συνέπεια, τις εκπομπές CO2 λόγω αυτής της επιβάρυνσης. Τα αποτελέσματα της ανάλυσής μας παρουσιάζονται στον Πίνακα 6.
Πίνακας 6 (μεγαλώνει με κλικ)
Όπως
ξεκάθαρα φαίνεται από το παραπάνω πίνακα, η
εγκατάσταση αιολικών και φωτοβολταϊκών προκαλεί μια μεγάλη δυσλειτουργία στις
θερμικές μονάδες, με αποτέλεσμα αφενός την σπατάλη ορυκτών καυσίμων αντί της
εξοικονόμησης και αφετέρου, το πιο σημαντικό με βάση τον επιθυμητό στόχο, την
αύξηση των εκπομπών αερίων ρύπων!
Να
επισημάνουμε και πάλι ότι, μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να τεθεί σε κανονική
λειτουργία ο ολοκαίνουργιος, νέας τεχνολογίας, ΘΗΣ Κατταβιάς, ξεπερνώντας έτσι και
το κάθε πιθανό πρόσχημα της παλαιότητας ορισμένων μονάδων του ΑΗΣ Σορωνής. Αν
δε στον νέο ΘΗΣ λειτουργήσουν και μονάδες συνδυασμένη κύκλου, με απόδοση ως γνωστό
ακόμα και 58%, είναι φανερό ότι η λειτουργία των «ΑΠΕ» μόνο ζημιά κάνει στην
ηλεκτροπαραγωγή και τις εκπομπές ρύπων.
Ας δούμε όμως και την οικονομική επιβάρυνση των καταναλωτών από
την λειτουργία των αιολικών και των φωτοβολταϊκών, μέσω της επιβολής του
ΕΤΜΕΑΡ.
Εικόνα 7: Ετήσιο
κόστος ηλεκτροπαραγωγής από αιολικά και φωτοβολταϊκά και ο βαθμός συμμετοχής
τους στην συνολική ηλεκτροπαραγωγή (ΗΕ).
|
Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ρόδο, ξοδεύουμε,
σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΛΑΓΗΕ [2], κατά μέσο όρο κάθε χρόνο (Εικόνα 7(μεγαλώνει με κλικ)) για:
➢
10% συμμετοχή στην ηλεκτροπαραγωγή από αιολικά: 8.000.000 ευρώ
➢
4% συμμετοχή στην ηλεκτροπαραγωγή από φωτοβολταϊκά: 11.000.000
ευρώ
➢
Άρα συνολικά για περίπου 14% συμμετοχή στην ηλεκτροπαραγωγή από
ΑΠΕ ξοδεύουμε 20.000.000 ευρώ τον χρόνο.
Συνολικά δηλαδή την
τελευταία εξαετία (2012-2017) στην Ρόδο (για την οποία έχουμε διαθέσιμα
δεδομένα από τον ΛΑΓΗΕ), έχουμε
ξοδέψει 119 εκατομμύρια ευρώ για να ΑΥΞΗΣΟΥΜΕ τελικά την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων
και εκπομπών CO2 με
την διείσδυση στην ηλεκτροπαραγωγή των αιολικών και των φωτοβολταϊκών!!!!!!!
3.
ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟΥ ΤΟΥ
ΑΝΘΡΑΚΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
Αν
και τα στοιχεία που παρουσιάσαμε αφορούν την Ρόδο, την οποία, όπως επισημάναμε από την αρχή, χρησιμοποιήσαμε ως παράδειγμα,
τα συμπεράσματα αφορούν και τα υπόλοιπα ΜΔΝ, αλλά και το ηπειρωτικό
διασυνδεδεμένο δίκτυο. Στο διασυνδεδεμένο δίκτυο, όπου η χρήση πετρελαίου έχει
σταματήσει, ως προς το παράδειγμα της
Ρόδου, η χρήση μαζούτ αντιστοιχίζεται με την καύση λιγνίτη (φορτίο βάσης), ενώ
η χρήση ντίζελ με την καύση φυσικού αερίου (φορτίο αιχμής, αλλά και βάσης). Το
καταστροφικό οικονομικό αποτέλεσμα στο όνομα της μείωσης αερίων του θερμοκηπίου
για την σωτηρία του πλανήτη από την κλιματική αλλαγή, είναι γνωστό σε όλους
τους καταναλωτές.
Αυτό όμως που επιμελώς
κρύβεται είναι ότι η όποια μείωση σε εκπομπές αερίων ρύπων οφείλεται αφενός
στην οικονομική κρίση και αφετέρου στην υποκατάσταση του λιγνίτη από φυσικό
αέριο και αυξημένες εισαγωγές ρεύματος. Το φυσικό αέριο παράγει περίπου 60%
λιγότερο CO2 από τον λιγνίτη. Οι δε εισαγωγές έχουν μηδέν
εκπομπές.
Ενδεικτικά παρουσιάζουμε
τα δεδομένα του 2004 σε σύγκριση με το 2016, όπου η
συνολική ηλεκτροπαραγωγή στο διασυνδεδεμένο σύστημα ήταν παρόμοια. Τα στοιχεία
προέρχονται από τον ΔΕΣΜΗΕ και τον ΛΑΓΗΕ αντίστοιχα και παρουσιάζονται στην
Εικόνα 8 (μεγαλώνει με κλικ).
Εικόνα 8: Πίνακες του ΔΕΣΜΗΕ και του ΛΑΓΗΕ με τα δεδομένα τη συνολικής
ηλεκτροπαραγωγής στο διασυνδεδεμένο σύστημα για το 2004 και το 2016, αντίστοιχα.
|
Από τους πίνακες προκύπτει ότι η συμμετοχή του λιγνίτη στην εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή
ήταν 66,44% το 2004 σε σχέση με 35,54% το 2016. Αντίστοιχα η συμμετοχή του
φυσικού αερίου ήταν 16,44% το 2004 και 33,55% το 2016 (Πίνακας 7).
Αν και δεν έχουμε τις ποσότητες καυσίμου για κάθε χρονιά, με βάση μελέτη του ΤΕΕ το 2005 [10], για κάθε kWh από λιγνίτη οι εκπομπές CO2 είναι περίπου 1,2 kgr, ενώ για το φυσικό αέριο είναι περίπου 0,4 kgr/ kWh. Με βάση αυτή την πληροφορία και τα δεδομένα του Πίνακα 7, έχουμε κατά προσέγγιση εκπομπές CO2 από λιγνίτη και φυσικό αέριο για το 2004, 42.204.784tn. Το 2004 στην ηλεκτροπαραγωγή συμμετείχε κατά 5,5% και το πετρέλαιο, το οποίο με βάση τα δεδομένα από την μελέτη της Κρήτης του 2010 [9], αλλά και τα επίσημα δεδομένα της παρούσας μελέτης, υπολογίζεται ότι παράγει κατά την καύση του περίπου 0,8kgr CO2 ανά παραγόμενη kWh. Επομένως για το 2004 είχαμε επιπλέον εκπομπές CO2 1.881.229tn. Συνολικά δηλαδή για την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα το 2004 είχαμε εκπομπές 44.086.013tn CO2, ενώ για το 2016 οι εκπομπές CO2 ήταν κατά προσέγγιση 20.786.067tn. Παρατηρούμε δηλαδή μια μείωση κατά 47,15% λόγω της υποκατάστασης του λιγνίτη (και του πετρελαίου) από φυσικό αέριο!
Πίνακας 7 (μεγαλώνει με κλικ)
Επειδή στην Ελλάδα το κύριο καύσιμο για θέρμανση είναι το πετρέλαιο, πήραμε από τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (http://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SDE15/2016 και Εικόνα 9 (μεγαλώνει με κλικ)) την κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης για το 2004 και το 2016 (Πίνακας 8).
Παρατηρούμε μια τεράστια μείωση κατά 70,34% στην κατανάλωση καυσίμου, η οποία
προφανώς οδηγεί και σε αντίστοιχη μείωση εκπομπών CO2.
Πίνακας 8 (μεγαλώνει με κλικ)
Οι συνολικές εκπομπές CO2 από ηλεκτροπαραγωγή στο
διασυνδεδεμένο σύστημα και θέρμανση με πετρέλαιο προκύπτουν από τους πίνακες
(7) και (8) και αποτυπώνονται στον Πίνακα 9.
Πίνακας 9 (μεγαλώνει με κλικ)
Με
βάση τα επίσημα στοιχεία κάθε χώρας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος για
τις εκπομπές CO2 από δημόσια ηλεκτροπαραγωγή σύστημα και Θέρμανση, προκύπτει ότι η μείωση εκπομπών στην Ελλάδα ήταν 41,88% (Πίνακας 10)
Πίνακας
10 (μεγαλώνει με κλικ)
Με βάση τα παραπάνω, είναι πασιφανές ότι η μείωση, που καταγράφεται επίσημα, στις εκπομπές CO2 από το 2004 μέχρι και το 2016, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποδοθεί στην εγκατάσταση αιολικών και φωτοβολταϊκών, αλλά αντίθετα, πρέπει να υπολογιστεί σαν επιπλέον επιβάρυνση της τάξης περίπου του 10%!
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Συνοψίζοντας όλες τις
παραπάνω παρατηρήσεις, που βασίζονται στα επίσημα δεδομένα, καταλήγουμε στα
εξής συμπεράσματα:
1. Η εγκατάσταση αιολικών, κυρίως, αλλά και φωτοβολταϊκών, ΔΕΝ οδηγεί
σε εξοικονόμηση ορυκτών καυσίμων.
2. Η εγκατάσταση αιολικών, κυρίως, αλλά και φωτοβολταϊκών, ΔΕΝ
μειώνει ρύπους.
3. Αντίθετα, η διείσδυση αιολικών και φωτοβολταϊκών στο σύστημα
ηλεκτροπαραγωγής οδηγεί σε αύξηση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων σαν
αποτέλεσμα της σημαντικής μείωσης του βαθμού απόδοσης των θερμικών μονάδων λόγω
της στοχαστικά αυξομειούμενης λειτουργίας τους, ακόμα και μέσα σε πολύ σύντομα
χρονικά διαστήματα (π.χ. 24ώρου, ώρας, δεκαλέπτου…).
4.
Η όποια μείωση παρατηρείται, σε ορισμένες περιπτώσεις, στις εκπομπές
αερίων ρύπων οφείλεται στην υποκατάσταση των πιο ρυπογόνων ορυκτών καυσίμων
(λιγνίτης, μαζούτ) από λιγότερο ρυπογόνα καύσιμα (φυσικό αέριο και ντίζελ).
5. Με τον αποκλεισμό της συμμετοχής στην ηλεκτροπαραγωγή των αιολικών
και των φωτοβολταϊκών μονάδων επιτυγχάνεται μεγαλύτερη μείωση αερίων ρύπων, που
είναι και το ζητούμενο με βάση τους εθνικούς και τους κοινοτικούς στόχους.
6. Γίνεται φανερό ότι το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από αιολικά και
φωτοβολταϊκά επιβαρύνει τους καταναλωτές τόσο με την επιβολή του ΕΤΜΕΑΡ, αλλά
και με την αύξηση των ΥΚΩ και του συνολικού κόστους ηλεκτροπαραγωγής.
7. Γίνεται πασιφάνερο ότι το
ΕΤΜΕΑΡ είναι ένας παράνομος φόρος που σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί τον σκοπό
της καθιέρωσής του, σαν ειδικό τέλος μείωσης αερίων ρύπων!
8. Η ανάγκη εγκατάστασης εκτεταμένων δικτύων διασύνδεσης χρειάζεται
ΜΟΝΟ για να επιτρέπει την διείσδυση περισσότερων αιολικών και φωτοβολταϊκών
χωρίς την κατάρρευση των τοπικών ή και των ηπειρωτικών (διασυνδεδεμένων)
δικτύων της χώρας. Οι διασυνδέσεις αυτές οδηγούν σε παραπέρα αύξηση του κόστους
ηλεκτροδότησης των καταναλωτών, λόγω αυξημένου κόστους διανομής του ηλεκτρικού
ρεύματος.
Με βάση όλα τα παραπάνω
θεωρούμε επιβεβλημένη:
1. Την άμεση αναστολή
εγκατάστασης νέων αιολικών και φωτοβολταϊκών.
2. Την παύση της λειτουργίας των υφιστάμενων αιολικών και
φωτοβολταϊκών, ιδιαίτερα όταν η ζήτηση είναι μειωμένη (άνοιξη, φθινόπωρο και σε
κάποιες περιοχές (τουριστικές) και τον χειμώνα.
3. Απαιτείται μια εμπεριστατωμένη μελέτη από τις αρμόδιες αρχές (ΡΑΕ,
ΔΕΔΔΗΕ, ΛΑΓΗΕ) με αναλυτικά στοιχεία ηλεκτροπαραγωγής ανά είδος καυσίμου και
μονάδας, ποσότητα καυσίμου ανά μονάδα, εκπομπές αερίων ρύπων ανά μονάδα, κόστος
συντήρησης ανά μονάδα, για το χρονικό διάστημα τουλάχιστον από το 2000 μέχρι
σήμερα. Τα στοιχεία πρέπει να είναι δημόσια διαθέσιμα, αναρτημένα σε ιστότοπους
δημόσια προσβάσιμους από όλους τους πολίτες. Τα αποτελέσματα της μελέτης, ως
προς την εξοικονόμηση συγκεκριμένων καυσίμων, περιορισμό αερίων ρύπων, κόστος
λειτουργίας μονάδων (συμπεριλαμβανομένων των εξόδων συντήρησης, του κόστους
καυσίμου, αλλά και του κόστους δικαιωμάτων άνθρακα) θα πρέπει να είναι επίσης
δημόσια.
4.
Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης και μετά από δημόσια
διαβούλευση, πρέπει να επανεξεταστεί το χρονοδιάγραμμα πιθανής ένταξης ΑΠΕ στο
σύστημα ηλεκτροδότησης της χώρας, σύμφωνα με τις τεχνολογικές εξελίξεις (που
ίσως επιτρέψουν την οικονομικά και τεχνικά εφαρμόσιμη αποθήκευση επαρκούς
ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας), η επιβολή του ΕΤΜΕΑΡ και η ισχύς των συμβάσεων
συμμετοχής επιχειρηματιών (ιδιωτικών και δημοσίων συμφερόντων) στην
ηλεκτροπαραγωγή με εξασφαλισμένες ταρίφες.
5. Κάθε ενέργεια συνέχισης του υφιστάμενου συστήματος έχει αντεθνικό
χαρακτήρα και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ανάλογα σαν αντισυνταγματική.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. ΔΕΔΔΗΕ,
Μηνιαία Δελτία ΑΠΕ και Θερμικής Παραγωγής
στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (ΜΔΝ). https://www.deddie.gr/el/themata-tou-diaxeiristi-mi-diasundedemenwn-nisiwn/agora-mdn/stoixeia-ekkathariseon-kai-minaion-deltion-mdn/miniaia-deltia-ape-thermikis-paragogis,
2011 - 2017.
2. ΛΑΓΗΕ, Μηνιαία Δελτία Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ
ΣΗΘΥΑ. http://www.lagie.gr/systima-eggyimenon-timon/ape-sithya/miniaia-deltia-eidikoy-logariasmoy-ape-sithya/,
2011 - 2017.
3. Συγκεντρωτικοί πίνακες με τα στοιχεία από
ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ Νήσων και ΛΑΓΗΕ. https://drive.google.com/drive/folders/1Oek-HQ3Ld-y1qJM8INL6e1ZfiSBAJ1fT,
2018.
4. ΔΕΗ, Προμήθειες/Συμβάσεις. https://www.dei.gr/supplies/.
5. Μπαλάσκας, Γ.Α., Αξιολόγηση της επίδρασης της φόρτισης στόλων
ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο μη διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κρήτης. http://ikee.lib.auth.gr/record/291887/files/balaskas_georgios,
Ιούλιος 2015.
6. ADENS, Α.Ε., Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων: Κατασκευή
και Λειτουργία του Νέου Θερμοηλεκτρικού Σταθμού στην Περιοχή Κατταβιάς της
Νότιας Ρόδου. http://www.eib.org/attachments/registers/54758089.pdf,
2013.
7. ΔΕΗ, Δελτίο Τύπου. https://www.dei.gr/el/i-dei/kentro-tupou/deltia-tupou/deltia-tupou-2016/aprilios-2016/sunantisi-gia-tin-rodo,
2016.
8. Πελεκάνος, Γ., Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στον αυτόνομο
θερμικό σταθμό παραγωγής στο νησί της Ρόδου. http://okeanis.lib.puas.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/4206/%ce%a0%ce%a4%ce%a5%ce%a7%ce%99%ce%91%ce%9a%ce%97%20%ce%91%ce%97%ce%a3%20%ce%a1%ce%9f%ce%94%ce%9f%ce%a5-%ce%a4%ce%95%ce%9b%ce%99%ce%9a%ce%97.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Απρίλιος 2018.
9. Κατσαπρακάκης,
Δ.Α., et al., Σκοπιμότητα εισαγωγής
φυσικού αερίου στο σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Κρήτη. http://www.teetak.gr/files/domh_TEE/omades_ergasias/crete_gas.pdf,
2010.
10. Τ.Ε.Ε., Εισήγηση
Οργανωτικής Επιτροπής Διημερίδας "ΛΙΓΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΣΤΗΝ
ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ". http://library.tee.gr/digital/m2069/m2069_eisorg.pdf,
2005.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ (αλφαβητικά)
Απόστολος Ευθυμιάδης,
Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος ΕΜΠ
Δημήτρης Παυλάκης, Χημικός
Μηχανικός, Σύμβουλος Επενδυτικής Τραπεζικής
Σόνια Περέζ,
Ανοσοβιολόγος-Ερευνητής
Διονύσης Χοϊδάς,
Μηχανολόγος Μηχανικός